Ujawniono: dawno zaginione sekrety drugiego Rzymu starożytnego świata

Ritish i innym badaczom udało się odkryć dawno zaginione sekrety jednego z najważniejszych budynków na świecie.

Ponad dziesięć lat intensywnych badań ujawniło oryginalny projekt i podziemne tajemnice największego starożytnego zabytku Europy – dawnej katedry Hagia Sophia w Stambule, który przez prawie tysiąc lat był największym konwencjonalnym budynkiem na świecie.

Badania po raz pierwszy ujawniły układ pierwotnego kompleksu katedralnego z VI wieku – oraz istnienie ponad kilometra dawno zaginionych tuneli i podziemnych komór pod ogromnym budynkiem.

Nowe odkrycia są szczególnie ważne, ponieważ z punktu widzenia historii politycznej i religijnej, a także architektonicznej, Hagia Sophia jest jednym z najważniejszych obiektów na świecie.

Pierwotnie został zbudowany, aby symbolizować ustanowienie filozofii politycznej, która nadal dominuje w dzisiejszych częściach świata – a mianowicie jedność kościoła i państwa, połączenie władzy ideologicznej i politycznej.

Hagia Sophia została skonstruowana jako potężny symbol tej politycznej koncepcji – i bardziej zjednoczonej formy rządu, którą zbudował, późny rzymski (wczesny bizantyjski) cesarz, Justynian, narzucony.

Justynian, jeden z największych cesarzy rzymskich, zbudował Hagię Sophię i narzucił swój bardziej scentralizowany system polityczny zaledwie dwa pokolenia po upadku zachodnioeuropejskiej części Cesarstwa Rzymskiego, pozostawiając południowo-wschodnią Europę i części Bliskiego Wschodu pod kontrolą imperialną .

W rezultacie nowo ożywiony system rządów Justyniana ukształtował aspekty późniejszej historii Europy Wschodniej w sposób, który nie miał miejsca w Europie Zachodniej, gdzie kościół i państwo stały się znacznie bardziej oddzielne, a polityka ewoluowała w konsekwencji w bardziej pluralistyczny i mniej scentralizowany sposób.

Nowe odkrycia w Hagia Sophia pokazują, że wielka katedra Justyniana była częścią znacznie większego kompleksu budynków w sercu późnorzymskiej (bizantyjskiej) stolicy cesarstwa, Konstantynopol (obecnie Stambuł) – często nazywany „drugim Rzymem”. Przed badaniem, poza samą katedrą, istniały fizyczne dowody na istnienie zaledwie dwóch głównych budowli na tym terenie.

Jednak badania archeologiczne prowadzone przez Brytyjczyków i Czechów wykazały, że było ich co najmniej pięć, w tym sama Hagia Sophia.

Nowo odkryte budynki to:

– Wielki pałac, który Justynian zbudował dla najwyższego urzędnika kościoła swojego imperium, patriarchy Konstantynopola.

– Wielka Baptysterium – okazała budowla, w której następcy Justyniana mieli ochrzczone dzieci (często przyszli cesarze).

– Izba Rady Patriarchalnej – w której zapadły niektóre z najważniejszych decyzji teologicznych i innych chrześcijaństwa (w tym bardzo ważna historycznie decyzja o podniesieniu statusu religijnego Maryi Panny). W tym samym budynku mieściła się również wielka biblioteka patriarchów.

Archeolodzy odkryli również dziewięć fresków z VI wieku, dwie mozaiki oraz nieznany wcześniej wielki północno-zachodni kompleks wejściowy do katedry.

„Nasze długie i szczegółowe badanie po raz pierwszy od ponad pięciu stuleci ujawniło fizyczne dowody na to, że Hagia Sophia była częścią większego kompleksu budynków religijnych o wysokim statusie w sercu bizantyjskiego systemu cesarskiego” – powiedział współautor dyrektor projektu badawczego, profesor Ken Dark z University of Reading.

„Rzeczywiście, wielka katedra Justyniana została skonstruowana jako fizyczna reprezentacja religijnej i politycznej ideologii jego imperium” – powiedział profesor Dark, współautor dużej książki o budynku, Hagia Sophia w kontekście.

Badanie archeologiczne po raz pierwszy wykazało również, w jaki sposób świecka władza cesarska została faktycznie włączona do duchowych rytuałów Hagia Sophia. W rzadko odwiedzanej części katedry archeolodzy odkryli purpurowy marmurowy dysk o średnicy 59 cm, w którym cesarz Justynian i jego następcy stali w kluczowych momentach nabożeństw.

Obecnie uważa się, że istniała cała seria takich cesarskich fioletowych dysków (każdy wykonany z fioletowego marmuru sprowadzonego z kamieniołomu należącego do Imperium w Egipcie) w kluczowych miejscach w całej katedrze. Wydaje się, że wyznaczyły drogę, którą podążali kolejni cesarze, gdy Patriarcha recytował liturgię – trochę jak cesarskie odpowiedniki Drogi Krzyżowej.

Dochodzenie wykazało również, że po raz pierwszy Justynian przykrył swoją wielką katedrę lśniącym białym marmurem – tak, aby lśniła i migotała w promieniach słońca. Zarówno w tradycji rzymskiej, jak i greckiej biel symbolizowała czystość.

Nowe odkrycia pokazują, jak zbudowano Hagia Sophia, aby dosłownie świeciła nad cesarską stolicą. Gdy Justynian ustanowił swój nowy system polityczny, jednocząc kościół i państwo, wydaje się, że był zdeterminowany, by osadzić kościół w sercu rzymsko-bizantyjskiej tożsamości imperialnego państwa w sposób, który nigdy nie miał miejsca politycznego na Zachodzie.

Analiza nowych odkryć – zwłaszcza nieznanych wcześniej fresków – trwa nadal, podobnie jak analiza niedawno odkrytych inskrypcji napisanych przez zwykłych robotników, którzy zbudowali katedrę prawie 1500 lat temu.

Niezależnie od prowadzonych przez Brytyjczyków i Czech badań archeologicznych w Hagia Sophia, tureccy badacze odkryli, w jaki sposób Rzymianie zbudowali ogromną sieć tuneli i komór pod katedrą.

Większość tej dawno zaginionej podziemnej sieci jest teraz wypełniona wodą – i musiała zostać zbadana przez zespoły nurków.

Obecnie szacuje się, że pod świątynią Hagia Sophia znajduje się ponad tysiąc metrów tuneli i ukrytych pomieszczeń – chociaż większość z nich nie została jeszcze zbadana.

Archeolodzy uważają, że niektóre były używane jako cysterny do przechowywania wody, podczas gdy inne mogły służyć jako podziemne kaplice i miejsca pochówku.

Woda byłaby kluczowa dla funkcjonowania wielkiego kompleksu katedralnego Justyniana – częściowo ze względu na potrzebę nawadniania prawdopodobnych ozdobnych ogrodów i podtrzymywania jego niegdyś spektakularnych fontann.

Katedra Hagia Sophia Justyniana narodziła się z ogromnego kryzysu politycznego, który prawie obalił cesarza. Jego budowa symbolizowała ambitny charakter przywrócenia mu władzy.

W rzymskim Konstantynopolu toczyła się intensywna i często bardzo gwałtowna rywalizacja między kibicami dwóch głównych drużyn woźniców – niezgoda obywatelska, która sprawia, że ​​współczesne rywalizacje piłkarskie wyglądają łagodnie.

Co więcej, dwie bazy fanów drużyn woźniców miały różne tożsamości polityczne i aspiracje. Jeden był stosunkowo pro-establishmentowy, podczas gdy drugi był znacznie mniejszy.

Około pięć lat po tym, jak Justynian wstąpił na tron ​​cesarski w 527 r., Rywalizacja ta ostatecznie wywołała próbę rewolucji, w której spłonęła doszczętnie duża część centralnego Konstantynopola (w tym katedra miejska), a nowy cesarz anty-Justynian został ogłoszony i ukoronowany przez uczestnicy zamieszek.

Po wstępnych przygotowaniach do ucieczki ze stolicy Justynian (za namową swojej niezwykłej żony Teodory) postanowił bezlitośnie stłumić bunt. Około 30000 uczestników zamieszek i innych zostało wymordowanych – i Justynian postanowił ustanowić znacznie bardziej autokratyczną formę rządu, zjednoczyć kościół i państwo oraz stworzyć zupełnie nową mega-katedrę, zbudowaną na nowych rewolucyjnych zasadach architektonicznych.

Nowa Hagia Sophia (dosłownie „Boska Mądrość”) pod wieloma względami różniła się od innych budynków, jakie kiedykolwiek zbudowano w starożytnym świecie.

Przede wszystkim obejmował niespotykaną dotąd ilość miejsca – około 175 000 metrów sześciennych.

Po drugie, miał i nadal ma ogromną, mniej więcej kwadratową podłogę – obejmującą około 5200 metrów kwadratowych otwartej przestrzeni.

Teraz, po raz pierwszy, badania archeologiczne pozwoliły uczonym zrozumieć, jak wyglądała wielka katedra Justyniana – i dokładnie, jak ogromna i politycznie ważna była jej złożoność.